Ketose en pijn

Wat is ketose?

Ketose is een metabole toestand waarin men terechtkomt wanneer ze zeer kleine hoeveelheden koolhydraten per dag binnenkrijgt. Het ketogeen dieet kent een hoge consumptie van vetten als basis. Ongeveer 70% van de dagelijkse calorieën behoren tijdens dit dieet uit gezonde vetten te komen. Daarnaast komen ongeveer 25% van de calorieën uit eiwitten en slechts 5% hoort uit koolhydraten te komen. Dat komt erop neer dat een persoon elke dag maximaal 45 tot 50 gram koolhydraten mag eten.

Ketose & alternatieve brandstof

Bij de meeste mensen die een ‘normaal’ voedingspatroon hanteren, vormen koolhydraten de belangrijkste brandstof voor het lichaam. Wanneer men dus maximaal 50 gram koolhydraten eet, gaat het lichaam op zoek naar een andere manier om brandstof te realiseren: ketose. Als men in ketose raakt, schakelt het lichaam over van een koolhydraatverbranding naar een vetverbranding.

Hoe komt men in ketose?

Het lichaam kan in ketose komen wanneer de glycogeenvoorraden in het lichaam helemaal zijn verbruikt. Glycogeen is dus een brandstof voor de spieren en wordt gehaald uit koolhydraten. Glycogeen is de voorraad glucose die het lichaam opslaat in de lever en spieren. Wanneer nu alle glucose- en glycogeenvoorraden verbrandt worden, ontstaan er uiteindelijk ketonen, omdat ons lichaam vetzuren gaat verbranden. Het lichaam spreekt de vetreserves aan om spierafbraak tegen te gaan.

Gezondheidsvoordelen van ketose?

Wanneer ons lichaam overschakelt op vetverbranding, ketonen dus, treden er belangrijke veranderingen op

• de afbraak van vetcellen verhoogt;
• de afbraak van spiercellen vermindert;
• het energieniveau blijft hoog;
• het behouden van vocht vermindert.

Een mooie bijkomstigheid voor sommige mensen is dat aan de hand van een ketogeen dieet, men lichaamsvet verliest, en daarmee ook gewicht verliest. Wat nog belangrijker is, is dat het het de gezondheid bevordert. Zelfs als er voor een korte periode op deze manier gegeten wordt, heeft het verschillende voordelen die hieronder worden toegelicht.

Ketose voor vetverlies

Bij een keto dieet wordt het lichaam gedwongen om vetten als brandstof te gebruiken. Tijdens ketose moet het lichaam efficiënt omspringen met het gebruiken van vetten voor energie.

Door vet en ketonen als brandstof te gebruiken in plaats van glycogeen, stelt een concentratie ketonen en een ketogene stofwisseling ons in staat meer werk te verzetten en spaart het glycogeen voor als we het echt nodig hebben. Zelfs de magerste onder ons dragen tienduizenden calorieën aan lichaamsvet met zich mee, dus een ketogeen dieet verdubbelt bijna onze energiereserves.

Ketose voor vetverbranding, maar toch: ketose vereist veel vet eten

Het grootste deel van consumptie bestaat vooral uit vet wanneer men in ketose wilt raken. Ja, het mag dan een slechte reputatie hebben, maar het is echt een cruciale macronutriënt die de vorming van celmembranen verzorgt, en dat is niet het enige. Ook zorgt het voor de assimilatie van vitaminen, mineralen en andere voedingsstoffen, naast andere lichaamsfuncties. Behalve verlaging van het peil van de hongeropwekkende hormonen, ghreline en insuline, blijkt een vetrijker dieet ook het hunkeren naar voedsel te verminderen. Zorg er alleen voor dat volkoren voedsel gekozen wordt in plaats van voedsel dat transvetten en overmatig bewerkte meervoudig onverzadigde vetten bevat. Zo raakt het lichaam gewend aan ketose en de metabolische staat.

Ketose en intermittent fasting

Langdurig vasten gevolgd door een dieet rijk aan koolhydraten kan wilde schommelingen in de bloedsuikerspiegel en hersenmist veroorzaken, die geen van beide gezond zijn voor het lichaam of de hersenen. Men kan de hersenen helpen via ketose en stemmingsstoornissen zoals depressie helpen voorkomen door op ketonen te werken, zelfs tijdens het nuttigen van maaltijden en zelfs in een metabolische staat.

Om spiercellen aan te maken en calorieën te verbranden zijn eiwitten nodig. Dit heeft als resultaat dat het lichaam bij het keto-dieet spierweefsel als brandstof zal gebruiken als men te weinig eiwitten en te veel vetten binnenkrijgt. Als gevolg daarvan zullen de totale spiermassa en het energieverbruik in rust beide afnemen. Vergelijkbaar met hoe het consumeren van te veel eiwit de nieren overbelast, Bovendien zal het lichaam extra eiwit omzetten in koolhydraten als brandstof, wat precies het tegenovergestelde is van wat het keto dieet probeert te doen.

Minder honger is ook een voordeel van het keto dieet

De meeste mensen hebben in de staat van ketose minder honger. Tijdens een ketogeen dieet eet men veel vetten. In vetten zitten meer calorieën per gram, wat inhoudt dat er voor hetzelfde aantal calorieën minder gegeten hoeft te worden.

Het meest significante kenmerk is misschien wel hoe ketose de honger vermindert. De grootste belemmering voor gewichtsvermindering en de belangrijkste oorzaak van het mislukken van een dieet is het overweldigende verlangen om meer voedsel te consumeren. Mensen lopen tegen hun eigen fysiologie aan als ze proberen minder te eten terwijl ze naar meer verlangen. Die strijd wordt zelden gewonnen.

Opvallend is echter dat er minder honger is in ketose

Dit komt doordat er geen koolhydraten gegeten worden. Koolhydraten zorgen voor hoge schommelingen van insuline-afgifte, wat een hongergevoel geeft en waar men ook nog eens moe van wordt. Iedereen kent vast fenomeen ‘after dinner dip’ wel. Na het eten van wat boterhammen en een kop koffie kan iemand zich ineens erg moe voelen. In dit geval zouden de meeste mensen het liefst lekker languit op de bank willen liggen. Herkenbaar? Dit is het dal in de bloedsuikerspiegel. 

Waarom bevat het ketose dieet weinig koolhydraten?

De voornaamste energiebron van ons lichaam zijn koolhydraten. Het lichaam zet vet om in ketonen als er niet genoeg koolhydraten zijn voor energie. Het lichaam gebruikt dan ketonen als voornaamste brandstofbron. Het hart, de nieren, en andere spieren krijgen allemaal energie van ketonen. Ketonen worden door het lichaam ook gebruikt als energievervanger voor de hersenen. Vandaar de term die aan dit eetgedrag gegeven wordt.

Ketose, een koolhydraatarm dieet en het ketogeen dieet is in feite een gedeeltelijk vasten voor ons lichaam. Het lichaam heeft geen bron van energie als het volledig vast of verhongert. De magere spiermassa wordt daarom afgebroken voor brandstof. De ketonen in het keto dieet leveren een ander soort energie. Het keto dieet helpt, in tegenstelling tot een volledig vasten, om magere spiermassa te behouden.

Besparen van eiwitten tijdens ketose

Tijdens ketose worden eiwitten bespaard. Het lichaam geeft de voorkeur aan ketonen in plaats van glucose. Dit betekent dat het lichaam niet overgaat tot het gebruiken van eiwitten om glucose van te maken. Dit heeft als grootste voordeel dat het lichaam voldoende eiwitten binnenkrijgt voor het herstellen en opbouwen van de cellen.

Hoewel het ketogeen dieet geen traditioneel afslankplan is, kan en mag het wel helpen bij de vermindering van lichaamsvet. Het is immers nodig dat opgeslagen lichaamsvet vrijkomt als men ketonen wil aanmaken zonder ketogene precursors te verbruiken.

Minder gram koolhydraten per dag voor een lager insulineniveau

Doordat het lichaam in een staat van ketose is dankzij de koolhydraatarme diëten, blijft de bloedsuikerspiegel laag. De alvleesklier hoeft minder hard te werken en produceert minder insuline. Met als gevolg een verbeterde verbranding, er wordt gebruik gemaakt van de opgeslagen koolhydraten. Dit effect op het lichaam is heel belangrijk bij mensen met diabetis type 2. Opvallend is dat mensen die op vetverbranding functioneren, medicatie kunnen verminderen of deze zelfs niets meer nodig hebben.

Een koolhydraat arm dieet – is ketose alleen om af te vallen?

Maikel KorbmackerHet ketogeen dieet, of keto, wordt vaak aangeprezen als een snelle methode om af te vallen, maar uit onderzoek blijkt dat dit vetrijke, koolhydraatarme dieet ook veel bijkomende voordelen kan hebben. Wanneer men weinig koolhydraten eet, betekent dit niet direct dat men in ketose zit.

En dit is ook niet hoe ketogeen vetverlies meestal werkt. Met ketose verbrand het geen lichaamsvet weg. In plaats daarvan werkt het op dezelfde manier als een typisch koolhydraatarm dieet: door insuline te verlagen, de mobilisatie van lichaamsvetreserves te verhogen, en honger te verminderen.

Chronische pijnklachten of aandoeningen

De ketose toestand heeft ook effect op andere fysiologische processen in het lichaam. Om deze reden past men voornamelijk het ketogeen dieet toe. Uit onderzoek is gebleken dat dit dieet kan helpen bij verschillende chronische aandoeningen en cognitieve problemen. Dit komt voornamelijk doordat ketonen positieve effecten hebben:

• Ketonen hebben invloed op pijn.
  Ketonen zorgen ervoor dat de zenuwen minder gevoelig worden. Ze worden dus minder prikkelbaar, waardoor men minder pijn ervaart. Symptomen van (chronische) aandoeningen worden dus tegengegaan.
• Ketonen stimuleren de mitochondriale productie.
  Wanneer ons lichaam ketonen als brandstof gaat gebruiken, dan ontstaan er nieuwe mitochondriën. Deze mitochondriën zijn de energiefabriekjes van de spieren. In dit geval krijgen we er dus eigenlijk extra centrales bij die ons lichaam helpen de energie en de gezondheid van de cellen te verbeteren.
• Ketonen helpen bij de reparatie en bescherming van het zenuwstelsel.
  Ketonen zorgen ervoor dat oudere zenuwcellen behouden blijven en helpen bij beschadigde en niet goed functionerende zenuwcellen.  
• Ketonen zijn een effectievere en efficiëntere energiebron dan glucose.
  Ketonen werken als antioxidant en wanneer we deze gebruiken als brandstof, kan het lichaam zich beschermen tegen schade die normaal wordt veroorzaakt bij een glucoseverbranding door reactieve zuurstofcomponenten en vrije radicalen.
• Ketonen kunnen bijdragen aan de bestrijding van sommige vormen van kanker.
  Onderzoeken hebben aangetoond dat ketonen kunnen functioneren als middel om verschillende vormen van kanker te bestrijden. Een van de verklaringen hiervoor is dat kankercellen glucose gebruiken als groeimiddel en wanneer we dus ketonen gebruiken, hebben ze geen kans om te groeien.
• Ketonen verbeteren aanzienlijk de hersenfunctie.
  Er zijn vele wetenschappelijke onderzoeken die hebben aangetoond dat een ketogeen dieet kan helpen de symptomen tegen te gaan van onder andere: autisme, epilepsie, Alzheimer en de ziekte van Parkinson.

Bovenstaande punten zijn vooral gericht op de fysiologie en misschien niet duidelijk wat precies te merken is aan het lichaam. Hieronder zijn een paar voorbeelden benoemd die men vaak direct zelf merkt als ze op een ketogene verbranding functioneren:

• Ze kunnen beter nadenken en ze zijn een stuk alerter;
• Vermindering van pijn en ontstekingen;
• Minder moe en meer energie;
• Verminderd hongergevoel.

Ketose gevaarlijk? Dat niet

Nu is het niet voor iedereen een goed plan om te kiezen voor een ketogeen dieet en minder gram koolhydraten per dag te eten. Maar het is opvallend dat men al sinds jaar en dag gewend zijn veel brood, pasta en aardappelen te eten. Hoeveel gram koolhydraten per dag we eten verschilt, maar het is aan de hoge kant. Maar wie zegt eigenlijk dat dit het beste voor het lijf is?Maikel Korbmacher – Fysiotherapeut

Alles wat we als mensen doen, nemen we vaak over van wat ons vroeger geleerd is, maar is dit wel de beste keuze? Kan het zijn dat we teveel koolhydraten binnenkrijgen, of dat bewerkte koolhydraten niet goed voor onze gezondheid zijn? Soms moet er zelf ook eens verder gekeken worden en buiten de comfort zone gegaan worden om de gezondheid en pijnklachten te verbeteren.

Ketose is niet gevaarlijk, een koolhydraatarm dieet ook niet

Een bijwerking van de ketogene toestand of wanneer men aan intermittent fasting doet, is een slechte adem. Sommige mensen beweren dat ze door het doormaken van ketose een gekke nasmaak op hun tong overhouden. Dit wordt teweeggebracht door de stoffen die het lichaam produceert als het in ketose is en uitademt. Naarmate het lichaam went aan de afwezigheid van koolhydraten en de verminderde calorie inname, zou de adem na een paar weken beter moeten worden.

Probeer deze strategieën om een slechte adem in de tussentijd te bestrijden: waterinname verhogen, in ketose raken is goed te doen, maar blijf ook aan de waterinname denken. Ook een goed idee is om, ook al houd men zich aan een koolhydraatarm dieet of koolhydraatarm voedingspatroon, om tijdelijk iets meer complexe koolhydraten en minder eiwitten te nuttigen.

Ketose & mitochondria

Het vermoeden bestaat dat het ketogeen dieet ervoor zorgt dat er weer balans komt tussen energiebehoefte en energietoevoer. Ketogeen eten zorgt voor mitogenisis. Dit is de aanmaak van nieuwe mitochondria en dus meer energie-producerende cellichamen en het feit dat vetzuren altijd aangeleverd kunnen worden (bij gebrek uit voeding, uit lichaamsvetten), terwijl glucose slechts tijdelijk beschikbaar is voor energieproductie door mitochondria. Daarnaast kan er uit een vetzuurketen minimaal 7x zoveel energie (in de vorm van ATP) gehaald worden dan uit een glucosemolecuul.

Mitochondria zijn de energiefabriekjes in de cellen van het lichaam

Ze zorgen voor omzetting van vetten, eiwitten en koolhydraten in bruikbare energie. Daarnaast spelen mitochondria nog tal van andere belangrijke rollen, bijvoorbeeld: beschermen van DNA, hormoonmetabolisme (oestrogeen, testosteron), cholesterolmetabolisme en neurotransmittermetabolisme. Bij veel neurologische aandoeningen (o.a. epilepsie, migraine, Parkinson, Alzheimer, chronische vermoeidheid, ALS, DVN en MS) wordt gedacht dat de energiebalans (in en uit) verstoord is door bijvoorbeeld kapotte mitochondria (met afsterven van hersen- en/of zenuwcellen tot gevolg). 

Zorgt ketose voor een beschermend effect op neurologische cellen?

Er wordt gedacht dat een ketose eetwijze een beschermend effect heeft op neurologische cellen. Als mogelijke reden hiervan wordt genoemd dat ketose autofagie bevorderd. Zoals al eerder beschreven is autofagie een proces waarbij slecht functionerende cellen worden ‘gedood’. Daarnaast hebben ketonen mogelijk een blokkerende werking op natrium-calciumkanalen in zenuwcellen. Hierdoor verandert de prikkelgeleiding in de zenuwcellen.

Ook verlaagt het ketogeen dieet de hoeveelheid bloedglucose en insuline, waarvan ook gedacht wordt dat het beschermend werkt: glucose heeft mogelijk een ontstekingsbevorderend effect en cellen kunnen daarnaast resistent worden voor insuline, waardoor glucose minder makkelijk de cel in getransporteerd wordt (Alzheimer wordt ook wel diabetes mellitus type III genoemd).

Bekijk hier een onderzoek over ketose en pijn