Het limbisch systeem – oerbrein en pijn

Hoe is ons brein opgebouwd?

Voor het begrijpen van het nut van pijn, moeten we eerst de functies van ons brein leren kennen. Grofweg gezien, kunnen we ons brein in 3 delen verdelen, welke allen een andere functie hebben.

De 3 delen bestaan uit:

1. De hersenstam (ook wel reptielenbrein of oerbrein)
2. Het limbisch systeem (het emotionele brein)
3. De cortex (het denkende brein)

Deze gaan we stap voor stap uitleggen, zodat we vanuit dit perspectief pijn kunnen begrijpen.

Pijn door het limbisch systeem en oerbrein

De hersenstam: het reptielenbrein of je oerbrein

Diep in de hersenen, zit het oudste brein; ons reptielenbrein of oerbrein. Dit brein hebben alle reptielen en dieren ook. De functie van dit oerbrein is puur gericht op overleven en voortplanten.
Dit is dan ook het deel in je hersenen dat reageert zodra er een gevaar dreigt. Het systeem springt dan over in de overlevingsstand en gaat over tot één van de drie reacties: vechten, vluchten of bevriezen.

Deze reacties beginnen met angst en stress, het lichaam wordt klaargetoomd door adrenaline en coritsol (stresshormonen) te p rodruceren, de bloeddruk stijgt, het hart gaat sneller kloppen, de spieren spannen aan, zintuigen worden scherper, én, de pijngevoeligheid wordt beter. Door dit alles wordt het lichaam op scherp gezet voor een actie: vechten óf vluchten.
Een voorbeeld dat je een hele hete pan op het vuur aanraakt. Dankzij de razendsnelle reactie van je oerbrein trek je heel snel je hand terug, zodat je geen brandwonden krijgt.

Dit oerbrein werkt nauw samen met het emotionele brein, zodat je gevaarlijke situaties onthoudt en deze de volgende keer eerder kan herkennen en daardoor beter kan reageren.

Limbisch systeem

Het limbisch systeem: het emotionele brein

De structuren in de hersenen die betrokken zijn bij emoties bevinden zich in het limbische systeem. Hier vindt de vorming en beleving van emotie plaats. Dit gaat om zowel positieve emoties (zoals blijdschap en genot), en om negatieve emoties (zoals angst, boosheid en verdriet). Deze emoties worden gevormd op basis van opgeslagen herinneringen waarbij nieuwe informatie wordt vergeleken met oude, al bestaande, informatie in geheugen. Hierdoor ben je in staat gebeurtenissen te herhalen en te vermijden op basis van ervaring. Dit hoeven echter niet precies dezelfde gebeurtenissen te zijn.

Het oerbrein en het limbisch systeem samen noemen we het instinctieve brein.

Een voorbeeld is dat als iemand vroeger op school werd buitengesloten, nu super alert reageert als je collega’s samen lachend langs zijn of haar kamer lopen. Het instinctieve brein verwerkt dit en zal als reactie bijvoorbeeld gaan vechten (beschuldigend toespreken), vluchten (het contact vermijden), bevriezen (dichtklappen of juist super aardig gaan doen).

Tegelijkertijd weet iemand vaak ook dat op een andere manier reageren verstandiger is, maar dit besef komt vaak pas na de eerste emoties, of de emoties hebben de overhand. kan bedenken dat de emoties eigenlijk niet het meest verstandige zijn, komt door zijn of haar ‘denkende brein’: de cortex.

De cortex: het denkende brein

In de cortex zijn de functies aanwezig die de mens onderscheidt van alle andere wezens op aarde, zoals ons vermogen om logisch te denken en problemen op te lossen, ons gedrag te observeren én te controleren en ons leervermogen. Ook onze normen en waarden bevinden zich hier.

Vanuit hier zou je kunnen aannemen dat mensen verstandige en doordachte wezens zijn, die geen overhaaste, domme beslissingen nemen. Echter, worden de meeste beslissingen genomen op basis van onze emoties. Het reptielenbrein, maar vooral het emotioneel brein heeft namelijk sterk de neiging om het denkende brein te onderdrukken. Dit is heel handig in acute noodsituaties (zoals rampen), maar dit gebeurd óók al in relatief snel in ons dagelijks leven. Voorbeelden zijn reacties uit woede tijdens ruzies of tijdens sportwedstrijden.

Pijn
Pijn wordt dus voornamelijk gevormd door je oerbrein (als reactie op gevaar) samen met je emotionele brein (koppeling aan gebeurtenis). Soms is er dus maar een minimale gebeurtenis nodig om de pijn (weer) op te roepen. Het emotionele brein is namelijk ook betrokken bij de aansturing van talrijke lichamelijke functies, zoals pijn, energie, spierspanning, doorbloeding en het functioneren van organen.

Chronische pijn
Het limbische systeem speelt zo ook een belangrijke rol bij chronische pijn. Hersenscans hebben aangetoond dat chronische pijn gepaard gaat met een verhoogde activiteit in die gebieden van de hersenen.

Hierbij is er sprake van een vicieuze, versterkende, cirkel. Angstgevoelens versterken de limbische activiteit, waardoor ook de pijn toeneemt. Wanneer klachten onduidelijke verklaringen hebben, neemt de angst en het gevoel van controleverlies toe, waardoor de pijn wordt versterkt. Voor onze hersenen geldt hierbij helaas ook: iets negatiefs weegt zwaarder dan iets positiefs. Dit komt omdat het te maken heeft met het signaleren van gebeurtenissen die mogelijk gevaar kunnen betekenen. Dit was in de oertijd noodzakelijk om in de wildernis te overleven, het hielp ons namelijk om dreigend gevaar op tijd te herkennen zodat we acute situaties eerder uit de weg konden gaan.

Nu is er niet zoveel direct gevaar van die aard en zit dit ons eerder in de weg, maar deze functie heeft ons brein nog steeds.
Omdat het denkende brein hier geen verklaringen voor heeft, heeft het emotionele brein samen met het oerbrein de overhand.
Wat in dit alles dus opvalt, is dat de primaire functie van pijn lastig te verklaren is. Er is namelijk bij chronische pijn geen direct gevaar (meer), maar omdat de hersenen continue in de ‘angstmodus’ zitten, wordt de pijn versterkt.
Aanpak

De hersenen ontvangen signalen vanuit het lichaam , maar zijn óók in staat om dempende signalen af te geven aan het lichaam. Dit kan gebruikt worden om de vicieuze cirkel te doorbreken. Door bewuster bezig te zijn met de relatie tussen je verschillende breinen én de relatie met je lichaam, kan de balans worden hersteld. Specifieke oefeningen hiervoor zijn o.a.:

• pijneducatie;
• houdings- en bewegingsadvies om het lijf te versterken;
• ontspanningsoefeningen;
• ademhalingsoefeningen;
• communicatiemethoden en zelfreflectie;
• stressmanagement;
• oefeningen voor thuis om het terugkomen of verergeren van de klachten in de toekomst beter zelf aan te kunnen pakken.

Via deze link kun je het boek ‘de oplossing voor pijn’ bestellen.

De amygdale is ook een heel belangrijk gebied bij pijn. Hier later meer over.

Maikel Korbmacher

Fysiotherapeut & Pijnspecialist

Al meer dan 15 jaar ben ik Fysiotherapeut en pijnspecialist. Ik heb vele boeken gelezen, artikelen geschreven en trainingen ontwikkeld om mensen klachtenvrij te krijgen. Ik geloof dat iedereen klachtenvrij kan worden ongeacht wat de oorzaak is van jouw (pijn)klachten. Ik heb al honderden mensen effectief behandeld middels mijn/onze visie (Pijn Reset Methode). Inmiddels is Fysiotherapie4all een van de grootste en bekendste organisatie op het gebied van Fysieke en Mentale klachten in Nederland.

Zoek praktijk

Maak hier direct een afspraak bij een praktijk bij jou in de buurt.

Woon je te ver weg?

Wij kunnen je op afstand verder helpen om pijnvrij te worden.

Boek - De Oplossing Voor Pijn

Ontdek hoe alle (pijn)klachten op te lossen zijn! NU gratis verzending

Onze reviews

Via de Feedback Company

Bij welke fysiotherapeut je ook terecht komt, wij bieden jou de hoogste service en kwaliteit. Wij garanderen je altijd een fysiotherapie in de buurt die voldoet aan onze kwaliteitsnorm.

4.5 / 5 uit 1110 reviews

Carola Sommers

  5 / 5

23-03-24

Goed in zijn vak ook wat massage betreft. En begeleiding met fysio

Lees meer

Anoniem

  4.5 / 5

22-03-24

Behandeling

Lees meer

René van Beuningen

  4.5 / 5

22-03-24

Lotte luistert goed en weet met de juiste manieren mijn pijnlijke plekken te behandelen. Zo kan ik beter de week doorkomen. Al is het chronisch

Lees meer