Osteoporose is een veel voorkomende aandoening, in de volksmond wordt het ook wel botontkalking genoemd. Os staat voor bot en porose staat voor poreus of bros. Je botten kunnen door verschillende oorzaken brozer worden, de rode draad bij alle oorzaken is echter wel dat de hoeveelheid calcium of kalk in de botten afneemt, zie afbeelding 1. Dit gebeurt allemaal ongemerkt, want osteoporose geeft geen klachten van zichzelf. Het vergroot alleen de kansen op bot breuken of wervelfracturen en dan vooral op een hogere leeftijd. Daarom is het erg belangrijk dat het goed behandeld wordt, maar het liefst voorkomen wordt.
Afbeelding 1.
Een goede balans van Calcium is dus belangrijk voor het voorkomen van osteoporose, calcium heeft verschillende functies in het lichaam. Calcium is een mineraal dat voor het transport van de andere mineralen en stoffen zorgt in het lichaam en zorgt voor de aanmaak en onderhoud van de botten. Verder zorgt het ook voor een goed werking van de zenuwen, spieren en bloedstolling. Het wordt opgenomen door de darmwand, vitamine D ondersteund de opname van calcium door de darmwand.
Verder ondersteund vitamine D ook het vast leggen van Calcium in de botten. Het is belangrijk dat het Calcium gehalte goed in balans blijft, want een overdosis kan zorgen voor een verkalking van de nieren en vaatwanden. Tekort zorgt dan weer voor het bovengenoemde probleem.
Wanneer de concentratie calcium in het bloed te laag wordt, wordt er calcium uit de botten onttrokken. Bij kinderen en Jong volwassenen neemt de piek botmassa nog toe en is een goede balans van calcium in het lichaam dus belangrijk. Tussen de 25 en 30 bereik je, je piekbotmassa en vanaf je 40 gaat de afbraak van botten sneller als de opbouw.
Wanneer Osteoporose
Zowel mannen als vrouwen kunnen last krijgen van osteoporose, boven de 55 jaar krijgt een op de vier vrouwen er last van en een op de twaalf mannen er last van.
Risicofactoren
- Bepaalde ziekten, schildklieraandoeningen, anorexia nervosa, COPD, Diabetes Mellitus en maag-darmziekten.
- Menopauze, bij vrouwen gaat de botafbraak na de menopauze sneller. Vanwege dat er geen oestrogenen meer worden aangemaakt.
- Te weinig bewegen
- Tekort aan Vitamine D en Calcium
- Roken, overmatig alcoholgebruik, te veel koffie en te veel zout.
- Corticosteroïden en anti-epileptica
- Osteoporose of heupfracturen in de familie, vader of moeders kant.
Welke gevolgen heeft Osteoporose
Meestal kom je er pas achter dat je last hebt van osteoporose als je iets gebroken hebt zoals een pols-, heup of wervelbreuk. Op jaar basis breken er in Nederland 16.000 mensen voornamelijk ouderen hun heup. Een heup breuk is erg ingrijpend, een opname en operatie in het ziekenhuis. Daarna een revalidatieperiode komen hierbij aan te pas.
Door osteoporose kunnen ook één of meer ruggenwervels breken of inzakken, daardoor worden vaak veel oudere mensen kleiner en krommer. De wervelbreuk hoeft zelf geen last te geven, maar kan wel leiden tot rugpijn en problemen met ademen en/of problemen met het evenwicht bewaren.
Hoe stellen ze de Diagnose Osteoporose
Ze kunnen op verschillende manieren vaststellen of u last heeft van Osteoporose. Een van die manieren is de DEXA-scan, hiermee meten ze de botdichtheid, zie afbeelding 2. Er wordt dan gemeten hoeveel kalk er in de botten aanwezig is. Dit wordt gedaan doormiddel van een DEXA apparaat (Dual Energy X-Ray Absorptiometrie), zie afbeelding 3. Hiermee verrichten ze meestal metingen van de onderrug en de heup regio en soms van de hand/pols regio.
Het onderzoek duurt ongeveer 30 min en er komt vele male minder straling vrij als bij een normale röntgenfoto. Echter gebruiken ze de röntgenfoto wel om te controleren of er een wervelbreuk is opgetreden, omdat je hier niet noodzakelijk klachten van ervaart. Een andere mogelijkheid is bloedonderzoeken, waarbij ze kijken naar calcium- en vitamine D-gehalte. Ook controleren ze dan de schildklierfunctie, nierfunctie en leverfuncties.
Afbeelding 2.
Afbeelding 3.
Behandeling van osteoporose
Er zijn verschillende manieren waarop ze vanuit het ziekenhuis kunnen behandelen. Voor osteoporose is er geen operatie mogelijk, ook is er geen oplossing mogelijk waardoor osteoporose volledig geneest. Ze zullen altijd beginnen met medicatie als dat mogelijk is, de mensen waarbij medicatie gebruikt wordt zijn: mensen met een geringe botmassa, een bot of wervelbreuk bij osteoporose of een wervelbreuk bij een normale botmassa. De medicatie die gebruikt wordt, komt meestal uit de groep van bisfosfonaten.
Inname van bisfosfonaten wordt geadviseerd op de volgende manieren:
- Eenmaal per week.
- Met een vol glas water (geen melk).
- Op een nuchtere maag.
- In staande of zittende houding.
- Niet gaan liggen binnen een half uur naar inname, omdat er anders slokdarmklachten kunnen optreden.
- Niet tegelijk met andere tabletten innemen, omdat de werking dan verminderd.
Daarnaast kan er ook gekozen worden voor een infuus met intraveneus bisfosfonaat. Deze worden eens in de drie maanden gegeven of soms een keer in het jaar thuis. Rekening houdend met de ziekte geschiedenis van de patiënt wordt hier een keuzen in gemaakt. Deze infusen kunnen soms griepachtige symptomen geven, vooral als de patiënt nooit eerder bisfosfonaten heeft gekregen. De symptomen bij de volgende keren dat het infuus wordt aangelegd.
Na de 3de fractuur waaronder 2 wervelfracturen of bij intolerantie voor de medicatie kan er gekozen worden voor een PTH injectie (een bijschildklierhormoon). De klachten die kunnen ontstaan zijn spierklachten en misselijkheid, ook is er kans op een verhoogd calcium niveau. Als er een tekort is, dan wordt er ook gestart met vitamine D en calcium tabletten.
Wat kunt u preventief doen / conservatief beleid
Preventief
- Goede voeding, calcium en vitamine-D.
- Lichaamsbeweging
- Niet roken
- Niet teveel alcohol
- Valrisico verkleinen
Oefeningen bij preventie en stabiliseren
“Belangrijk is te vermelden dat oefeningen altijd op maat afgestemd worden met uw fysiotherapeut. Het is erg afhankelijk van de mate van uw herstel, en mogelijke complicaties tijdens uw herstel, of bepaalde oefeningen bij uw traject van toepassing zijn.
BEPAAL NOOIT ZELF IN WELKE FASE U ZIT, EN WELKE OEFENINGEN U MAG GAAN DOEN. DIT IS HET WERK VAN UW FYSIOTHERAPEUT”
Voor voldoende lichaamsbeweging kunnen wij als fysiotherapeuten veel voor mensen betekenen, veel mensen krijgen het advies om meer te gaan bewegen. Echter weten sommige mensen niet goed wat ze mogen en kunnen doen. De fysiotherapeut helpt dan met het verhogen van de belasting, zodat het lichaam gestimuleerd wordt om weer meer botmassa aan te maken.
Waar begeleid de fysiotherapeut in start fase 0 t/m 4 weken:
- Conditie functioneel lopen en fietsen.
- Functionele kracht training voor het ondersteunen van (traplopen, lopen, staan en tot stand komen en huishoudelijke werkzaamheden).
- Functionele coördinatie/balans training voor het ondersteunen van de bovengenoemde activiteiten om de val risico’s te verkleinen.
Fase 2, 4 t/m 8 weken:
- Conditie verder opbouwen, weerstand ophogen om ook een hogere belasting te creëren.
- Kracht training aanpassen naar kracht training met externe gewichten, om ook een hogere belasting te creëren en aanmaak van botcellen te stimuleren.
- Coördinatie/balans training verzwaren, dynamisch en langer kunnen volhouden.
Fase 3, 8+ weken:
- Indien mogelijk conditie training verder verzwaren.
- Kracht training verzwaren.
- Coördinatie/balans training verzwaren.
- Verdere adviezen en trainingsschema’s meegeven, zodat de patiënt zelf kan blijven doortrainen; plannen ook een controle afspraak over 6 weken.
Bekijk hier een onderzoek over Osteoporose