De stress-cyclus (adrenaline & cortisol)
Iedereen ervaart wel eens stress in zijn leven, de één wat meer dan de ander. Ook is de ene persoon wat meer bestand tegen stress dan de ander. Stress is een reactie van ons brein en lichaam op een (bedreigende) situatie of prikkel. Dit is (meestal) een gezonde en normale reactie waardoor wij in staat zijn te (over)leven. Toch moeten we erkennen dat (langdurige) stress negatieve gevolgen heeft op ons lichaam (fysiek) en op ons brein (psychisch/emotioneel).
Wat is stress en hoe werkt het?
Stress heeft een grote invloed op ons zenuwstelsel. In één van de eerste video’s hebben wij het gehad over het autonome zenuwstelsel die lichamelijke functies zoals ademhaling, temperatuurregulatie, hartslag, bloeddruk, spijsvertering en stofwisseling automatisch of zelfstandig regelt.
Autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee regelsystemen met een tegengestelde werking: het (ortho) sympathisch en parasympatisch zenuwstelsel. Deze tegengestelde werkers worden ook wel het gas- en rempedaal genoemd. Het sympathisch zenuwstelsel wordt ook wel het ‘fight or flight’ systeem genoemd en beschermt ons lichaam tijdens bedreigde situaties door in actie te komen door bijvoorbeeld te vechten of te vluchten. Bij deze situaties komen de hormonen adrenaline en cortisol vrij wat zorgt voor een verhoging van de hartslag, de bloeddruk en ademsnelheid.
Parasympatisch zenuwstelsel
Het parasympatisch zenuwstelsel wordt ook wel het ‘rest & digest’ systeem genoemd en zorgt ervoor dat ons lichaam tot rust kan komen (ontspanning) en kan herstellen (repareren). Wanneer de parasympathicus actief is daalt de hartslag en bloeddruk en krijgen spieren en organen voldoende bloed en zuurstof. Het is uiterst belangrijk bij het bestrijden en voorkomen van (chronische) pijnklachten dat deze twee systemen goed in balans zijn.
Kortdurende stress prikkels zijn normaal en gezond en zorgen ervoor dat wij op de juiste manier reageren op situaties en prikkels, oftewel overleven (fight or flight). Door de verhoogde aanmaak van de hormonen cortisol en adrenaline werken de hersenen actiever en effectiever. Men kan sneller nadenken, beter zien doordat pupillen verwijden en meer krachtinspanning leveren.
Cortisol & adrenaline
De aanmaak van cortisol en adrenaline zorgt ervoor dat men in staat is snel en alert te reageren wat veel energie kost. Door de aanmaak van bovenstaande hormonen worden er in korte tijd meerdere brandstofvoorraden aangesproken. Zowel glucose als vetten en eiwitten komen vrij waardoor spieren maximaal kunnen presteren. Ook organen zoals hart en longen reageren op de verhoogde aanmaak van adrenaline en cortisol. Je ademfrequentie, bloeddruk en hartslag stijgt waardoor er voldoende zuurstof beschikbaar is. Je immuunsysteem reageert door stoffen aan te maken die reageren op ontstekingen met als reactie daarop dat bloedvaten in het lichaam vernauwen. De laatste twee symptomen, maar ook de eerdergenoemde symptomen kunnen op de langere termijn kwaliteit van weefsel doen verminderen en zelfs weefselschade doen ontwikkelen. Denk maar aan het verhaal van verminderde zuurstof en doorbloeding in weefsels en het ontstaan van (chronische) pijnklachten.
Na een periode van acute stress moet het lichaam terugkeren in het rust-systeem (parasympatisch) om te ontspannen en te herstellen. Dit gaat normaal gesproken automatisch tenzij het autonome zenuwstelsel ontregeld is, zoals bij mensen met chronische pijnklachten. Deze mensen blijven in hun sympathisch (fight or flight) systeem hangen waarbij stresshormonen constant aangemaakt worden. Een deel van de hersenen, de hippocampus, moet een signaal afgeven dat het aanmaken van stresshormonen niet meer nodig is. Als dit goed geregeld wordt is men in staat om na een stressreactie weer in rust (herstel) te komen.
Wanneer je (te) lang stress hormonen aanmaakt door overactiviteit van het sympathisch systeem kan dit nadelige gevolgen hebben op het lichaam en de hersenen. Je hersenen zijn overactief wat zorgt voor een onrustig gevoel in het lichaam, slechte slaap en zelfs paniek en angst. Doordat er sprake is van overactiviteit van het sympathisch systeem wordt er veel meer energie verbruikt dan normaal. Dit kan op den duur leiden tot spier(massa) afname en toename van vetweefsel (cortisol stimuleert de opslag van vet). Verder zorgt overactiviteit van het sympathisch zenuwstelsel en de daarbij verhoogde aanmaak van cortisol voor een verhoogde hartslag en bloeddruk wat op den duur kan leiden tot hart-vaat ziekten. Bij mensen met chronische stress ziet men ook een afwijkend adempatroon (kort en oppervlakkig) wat weer zorgt voor overactiviteit van (hulp) ademhalingspieren en te weinig zuurstof in spierweefsel, organen en het vaatstelsel. Dit kan op den duur weer leiden tot (chronische) pijnklachten. Lees een onderzoek over adrenaline en pijn.
Onderzoeken laten zien dat langdurige (chronische) stressinvloed heeft op het ontwikkelen van suikerziekte (diabetes type 2), de ziekte van Crohn en (auto) immuunziektes. Het stresshormoon cortisol zorgt buiten lichamelijke uitingen (zoals minder snelle haar- en nagelgroei, huidproblemen en hormonale schommelingen) ook voor verandering in persoonskenmerken en gedrag. Dit hormoon beïnvloed de prefrontale kwab in de hersenen wat zorgt voor zelfreflectie, empathie en inlevingvermogen.
Kortom; stress is normaal en functioneel, mits het niet constant (te lang) aanwezig is. Het zorgt voor energie en focus wanneer men het nodig heeft en zorgt ervoor dat men in staat is om juist te reageren en te overleven. We kunnen daarom ook niet zonder stress. Het is uiterst belangrijk om tussen periodes van stress voldoende rust, ontspanning en afleiding te nemen om te herstellen.
