Een heupdysplasie is een aangeboren afwijking maar de meeste mensen krijgen er pas op latere leeftijd last van. Daarom worden pasgeboren baby’s bij de geboorte hier op gecontroleerd. Wanneer er een afwijking is worden de baby’s voor een x-aantal weken/maanden in een ‘spreidbroekje’ gezet. Het is dus van wezelijk belang dat je hier op tijd bij bent. De consequentie op langer termijn zijn anders niet te overzien. Wanneer je op latere leeftijf de diagnose krijgt ‘heupdysplasie’ is het belangrijk om samen met een fysiotherapeut een revalidatieprogramma op te starten. Wil je meer weten over deze aandoening, hieronder kun je verder lezen. Klik hier om meer te weten te komen over heupklachten algemeen.
(Ook bekend als: aangeboren heupafwijking)
Wat is heupdysplasie?
Het heupgewricht bestaat uit een kop (uiteinde van het bovenbeen) en een kom (onderdeel van het bekken). Bij heupdysplasie past de kop niet goed in de kom waardoor het gewricht niet optimaal functioneert. De kom kan te ondiep zijn of slecht gevormd, maar ook de kop kan een afwijkende vorm hebben waardoor deze niet goed past. Het gevolg is dat de heup gemakkelijk ‘uit de kom’ kan schieten (heupluxatie).
Wat zijn de oorzaken van heupdysplasie?
Heupdysplasie is een aangeboren afwijking, maar toch merken mensen soms pas op latere leeftijd pijnklachten. Dit komt doordat het kraakbeen van het heupgewricht een deel van de dysplasie kan opheffen. Echter, met de jaren slijt het kraakbeen en kunnen de eerste pijnklachten optreden. Deze aandoening wordt veel vaker bij meisjes dan bij jongens gezien en wordt het meeste gezien in Noord-Europa. Ook is een stuitligging tijdens de zwangerschap een risicofactor voor het krijgen van heupdysplasie en speelt erfelijkheid ook een rol.
Wat zijn de tekens & symptomen?
Het belangrijkste symptoom is pijnklachten in bil, lies, onderrug en/of bovenbeen. Er hoeft niet altijd sprake te zijn van duidelijke pijnpunten. Het kan ook zijn dat u een algeheel vermoeid gevoel rondom de heup ervaart. Daarnaast merkt u dat de heup stijver wordt. Dit is voornamelijk in de ochtend (ochtendstijfheid) en als men gaat lopen, nadat men lang gezeten heeft (startstijfheid). Ook kan men bij sommige bewegingen waarbij de heup moet draaien of tijdens het zitten pijnklachten ervaren. Langzaam wandelen geeft vaak meer klachten dan stevig doorwandelen.
Wat is de behandeling van heupdysplasie?
Wanneer de heupdysplasie meteen na de geboorte ontdekt wordt, kan men met verschillende technieken (zoals het gebruik van een spreidmiddel) direct na de geboorte de dysplasie opheffen. Wanneer de klachten zich echter pas op latere leeftijd openbaren, zijn er vaak twee opties. Conservatief of operatief behandelen. Conservatieve behandelingen kunnen bestaan uit medicatie, fysiotherapie of bijvoorbeeld inlegzooltjes om de stand van de heup te veranderen. Een operatie kan nodig zijn indien conservatieve behandelingen onvoldoende helpen. Er zal eerst geconstateerd worden door een orthopeed in welke mate er sprake is van dysplasie en of er wel/niet sprake is van heupartrose (slijtage van de heup). Er zijn verschillende operatietechnieken:
– Ganz-osteotomie:
Hierbij wordt de stand van de kom van de heup (waar de kop in beweegt) aangepast waardoor de kop er beter in past. De revalidatietijd bedraagt gemiddeld 6 maanden na dit type operatie waarvan men in de eerste 6 weken de heup gedeeltelijk mag belasten. De weken daarna kan men de belasting langzaam opvoeren indien de heupkom goed vastgegroeid is.
– Triple-osteotomie:
Deze operatie lijkt op de Ganz-osteotomie, maar is in de uitvoering iets anders. De hersteltijd is echter hetzelfde: 6 maanden waarvan men de eerste zes weken de heup maar gedeeltelijk mag belasten.
– Pandaplastiek:
Hierbij wordt de kom vergroot door extra bot bij het bekken aan te leggen ter hoogte van de kom. Hierbij mag de heup niet belast worden gedurende 6-8 weken en duurt het totale herstel gemiddeld 6 maanden.
– Femurosteotomie:
Indien de stand van de heupkop niet goed is, kan men deze aanpassen door de heupkop in een andere stand ten opzichte van het bovenbeen te plaatsen. Het herstel na deze operatie duurt gemiddeld een half jaar waarvan je de heup gedurende de eerste 6-8 weken niet of maar gedeeltelijk mag belasten.
– Chiari-osteotomie:
Deze operatietechniek wordt voornamelijk gebruikt wanneer er al sprake is van forse slijtage. Hierbij wordt net boven de heupkom het bekken doorgezaagd en wat naar binnen verplaatst waardoor er een betere ‘kom’ ontstaat voor de ‘kop’. Hierbij mag je de heup 6-8 weken niet belasten. Daarna volgt een revalidatietraject wat gemiddeld een half jaar tot een jaar duurt.
Tijdens het revalidatietraject na uw operatie, zult u de eerste zes tot acht weken sowieso op krukken lopen, omdat u uw heup niet of maar gedeeltelijk mag belasten. U leert in het ziekenhuis hoe u met krukken moet lopen. Ook zult u waarschijnlijk andere hulpstukken nodig hebben, zoals een lange schoenlepel of een opraapstok. Ook kan het zijn dat u thuiszorg nodig heeft bij uw dagelijkse activiteiten, zoals douchen of aankleden.
Ter voorbereiding op een operatie kunnen spierversterkende oefeningen helpen om de conditie van de heupspieren te optimaliseren. Na de operatie gaat u revalideren onder begeleiding van een fysiotherapeut. U zult samen de mobiliteit, stabiliteit en kracht rondom de heup proberen te herwinnen.
Welke oefeningen kan ik doen?
Bij heupdysplasie is het belangrijk om de spieren rondom de heup sterker te maken, zodat zij de kop beter in de kom kunnen stabiliseren. Doordat bij heupdysplasie de kop minder goed in de kom past, moeten de spieren harder werken dan bij iemand zonder dysplasie. Hieronder leest u een aantal oefeningen die u zou kunnen doen:
1. Zijwaarts heffen van het been
Bij deze oefening gaat u staan en tilt u uw been met een gestrekte knie zijwaarts op (zo ver mogelijk zonder hierbij te compenseren in de rug). Herhaal dit tien keer en doe dan dezelfde oefening bij uw andere been (wanneer u de dysplasie maar aan één zijde heeft, hoeft u de oefening alleen aan die zijde te doen). Doe 3 series van 10 herhalingen per been. Om deze oefening te verzwaren kunt u op uw zij gaan liggen en dan het bovenste been gestrekt omhoog bewegen. Ook deze oefening kunt u met 3×10 herhalingen per been uitvoeren. Let er ook hierbij op dat u niet gaat draaien in de onderrug.
2. Been achterwaarts heffen
Ga op één been staan en zoek steun bij een muur of tafel. Hef uw aangedane been gestrekt naar achteren, zonder dat u hierbij een holle rug trekt. Doe dit 10x. Doe deze oefening zo nodig ook met uw andere been. Voer
3 series van 10 herhalingen uit. Om deze oefening te verzwaren, kunt u op uw buik gaan liggen en de knie van het aangedane been buigen. Til nu uw bovenbeen van de grond. Hierbij gebruikt u alleen uw bilspieren en liefst zo min mogelijk uw bovenbeenspieren! Let erop dat u uw knie niet gaat strekken en uw bovenbeen niet te veel naar buiten optilt. Voer deze oefening in 3 series met 10 herhalingen uit.
3. Stabiliteitsoefening op 1 been
Ga op uw aangedane been staan. Houd het andere been in de lucht. Probeer uw aangedane heup helemaal te strekken. Doe vervolgens uw ogen dicht en probeer uw evenwicht te bewaren. Te gemakkelijk? Ga op één been staan, terwijl u een bal tegen de muur gooit. Let er tijdens de oefening op dat u niet door uw heup zakt!
Sporten met heupdysplasie
Of u zonder problemen kan sporten, is mede afhankelijk van de mate van dysplasie en de sport die u beoefent. Wel is het in het algemeen belangrijk om schokken op de heup zo veel mogelijk te beperken. Dit kan namelijk heupslijtage in de hand werken. Hardlopen en sporten waarbij gesprongen wordt, zijn bijvoorbeeld sporten waar een risico aan zit. Wat juist aangeraden wordt, is het uitvoeren van spierversterkende oefeningen en stabiliteitsoefeningen! Hiermee maakt u uw spieren sterker, waardoor uw heupen stabieler worden en de kans op slijtage minder wordt. U kunt bijvoorbeeld bovenstaande oefeningen doen of contact opnemen met een van onze therapeuten om een uitgebreider oefenschema te krijgen.
Bekijk hier een onderzoek over heupdysplasie.
