We weten tegenwoordig steeds meer over hoe ons lichaam en brein samenwerken. Jarenlang werd gedacht dat je genen volledig bepaalden wie je bent, hoe je reageert en welke klachten je krijgt. Maar dankzij nieuwe inzichten in de epigenetica weten we dat dit beeld te beperkt is.
Genetica versus epigenetica
Genetica gaat over je DNA: de blauwdruk die je van je ouders erft. Dit zijn de vaste bouwstenen die je kenmerken bepalen, zoals je haarkleur of oogkleur. Je genen liggen vast – die kun je niet veranderen.
Epigenetica gaat over de manier waarop je genen tot uiting komen. Vergelijk het met een lichtschakelaar: je genen zijn de lampen, maar epigenetische factoren bepalen of die lampen aan of uit gaan. Ervaringen, leefstijl, voeding, stress en zelfs je gedachten kunnen die schakelaars beïnvloeden.
En dat is belangrijk: want epigenetische processen kunnen zowel in negatieve als in positieve zin werken.
- Negatief: een onveilige jeugd, langdurige stress of instabiliteit kan je stresssysteem overactiveren, waardoor klachten zich ontwikkelen.
- Positief: gezonde voeding, beweging, ontspanning, veilige relaties en bewust omgaan met je gedachten en emoties kunnen juist zorgen dat je genen die herstel en veerkracht bevorderen meer tot uiting komen.
Met andere woorden: genetica geeft je de basis, maar epigenetica bepaalt in hoeverre je die basis kunt versterken of verzwakken. Het laat zien dat je veel meer invloed hebt op je gezondheid en herstel dan je misschien denkt.
Stress in de vroege levensfase
Bij baby’s die te vroeg geboren worden of opgroeien in een toxische of instabiele omgeving, wordt het stresssysteem vaak al in de eerste maanden overactief. Het brein leert als het ware sneller in een staat van paraatheid te zijn: alert, gespannen en klaar om te reageren op gevaar.
Dit heeft alles te maken met de werking van de HPA-as (hypothalamus-pituitary-adrenal axis). Deze reguleert ons stresssysteem, maar wanneer er veel stress of onveiligheid is, kan de as overgevoelig worden afgesteld. Epigenetische mechanismen spelen hierbij een grote rol: ervaringen worden als het ware in je cellen “geprogrammeerd”.
Op korte termijn kan zo’n verhoogde alertheid handig lijken – je bent immers beter voorbereid op gevaar. Maar op lange termijn kost dit veel energie en kan het leiden tot klachten zoals:
- chronische spierspanning en pijn;
- slaapproblemen;
- overprikkeling en concentratieproblemen;
- angst- en stressklachten.
Hechting: de basis van vertrouwen
Naast genetica en epigenetica speelt ook hechting een cruciale rol. Als baby en kind heb je maar drie dingen nodig: voeding, aandacht en liefde. Die vormen de basis van veiligheid. Daarin ontwikkel je je hechtingsstijl, die bepaalt hoeveel vertrouwen je hebt in anderen en hoe je relaties ervaart.
De belangrijkste hechtingsstijlen zijn:
- Veilige hechting: je voelt je gezien en gehoord, je vertrouwt anderen en durft afhankelijk te zijn.
- Onveilig vermijdend: je leert emoties en behoeftes te onderdrukken, omdat je ervan uitgaat dat anderen er niet voor je zijn.
- Onveilig ambivalent: je bent onzeker over de beschikbaarheid van anderen, wat kan leiden tot klampen of angst voor afwijzing.
- Gedesorganiseerd: een mix van aantrekken en afstoten, vaak ontstaan door instabiliteit of trauma in de vroege jeugd.
Als er veel instabiliteit of onveiligheid is geweest, kan dat een levenslang patroon vormen. En dit gaat verder dan de relatie met je ouders: alle belangrijke mensen in je eerste 12 levensjaren hebben invloed op hoe jij je gehecht voelt.
Waarom je soms de verkeerde partner kiest
Een opvallend gevolg van onveilige hechting is dat je als volwassene vaak onbewust partners kiest die lijken op de patronen uit je jeugd. Je brein zoekt wat bekend voelt – en dat voelt vaak “veilig”, ook al is het ongezond.
Denk bijvoorbeeld aan een partner die je pleaser-kant triggert, iemand die dominant is of iemand die je het gevoel geeft dat je minder belangrijk bent. Je voelt je er onbewust toe aangetrokken, juist omdat het lijkt op wat je gewend was. Bekend maakt aantrekkelijk, zelfs als het je belemmert.
Het goede nieuws? Dit is geen lot dat vaststaat. Zodra je je bewust wordt van dit mechanisme, kun je nieuwe keuzes leren maken en relaties aangaan die wél gezond zijn en je ondersteunen in je groei.
Waarom je tijdlijn cruciaal is
Omdat zoveel van deze patronen in de eerste levensjaren ontstaan, is het van essentieel belang je persoonlijke tijdlijn in kaart te brengen. Door terug te kijken naar de gebeurtenissen die jou hebben gevormd, krijg je inzicht in hoe je huidige klachten en patronen zijn ontstaan.
Veel mensen ontdekken bijvoorbeeld dat een terugkerende pijnklacht of een bepaald stresspatroon samenhangt met gebeurtenissen uit hun jeugd of met periodes van instabiliteit. Door dit helder te krijgen, begrijp je niet alleen waarom je reageert zoals je reageert, maar heb je ook de sleutel in handen om het te veranderen.
Onze methode
In onze praktijk werken we met een aanpak waarin we jouw tijdlijn en klachten samenbrengen. We kijken niet alleen naar de symptomen, maar naar de onderliggende oorzaken in je geschiedenis, je lichaam en je brein.
Onze methode richt zich op drie stappen:
- Inzicht krijgen in je tijdlijn
We brengen samen de gebeurtenissen en ervaringen in kaart die invloed hebben gehad op je stresssysteem en je klachten. - Loslaten en herstellen
Via lichaamsgerichte technieken, ademhaling, beweging en bewustzijn leer je spanning los te laten en je stresssysteem te kalmeren. - Nieuwe neurale paden aanleggen
Met gerichte oefeningen en begeleiding train je je brein in veiligheid, rust en vertrouwen. Zo doorbreek je oude patronen en leg je nieuwe gezonde verbindingen aan.
Deze aanpak werkt niet alleen bij fysieke klachten zoals rugpijn, hoofdpijn of nekpijn, maar ook bij mentale en emotionele klachten zoals stress, angst en relationele problemen.
Veerkracht en herstel
Het is belangrijk om te weten dat je je geen zorgen hoeft te maken dat deze patronen vaststaan. Je lichaam en brein zijn ongelooflijk veerkrachtig. Dankzij de plasticiteit van je hersenen kun je altijd nieuwe verbindingen aanleggen en oude reactiesystemen bijsturen.
Door je tijdlijn te begrijpen én actief nieuwe ervaringen op te bouwen, maak je ruimte voor herstel. Je leert je lichaam en geest opnieuw dat veiligheid mogelijk is, dat stress niet altijd “aan” hoeft te staan en dat je rust en balans kunt ervaren.
Jij kunt de regie nemen
Of je nu last hebt van chronische pijn, stressklachten of vastlopende relatiepatronen: verandering is altijd mogelijk. Het begint met inzicht in je eigen tijdlijn en het besef dat je hersenen en lichaam zich kunnen herstellen.
Wil je concreet aan de slag met het doorbreken van patronen en het herstellen van je balans? In mijn boek ‘De oplossing voor pijn’ en in de Pijn Reset Community ontdek je stap voor stap hoe je jouw tijdlijn gebruikt om klachten bij de kern aan te pakken, je stresssysteem te resetten en je lichaam en brein opnieuw in evenwicht te brengen.
