Wat is de nervus vagus?
De nervus vagus of zwervende zenuw is de tiende hersenzenuw en die uit de medulla oblongata (het deel van de hersenstam dat in verbinding staat met het ruggenmerg). Hij innerveert (voedt) delen van het hoofd – net als de andere hersenzenuwen – maar loopt ook naar de borst- en buikholte, waar hij zich in de ingewanden als een plexus vertakt. Het is de belangrijkste parasympatische zenuw van het autonome zenuwstelsel. De zenuw helpt ons om te reageren in stressvolle en gevaarlijke situaties. De zenuw helpt ons lichaam in balans te zijn en zijn “kracht” maakt het verschil tussen ons vermogen om effectief te reageren, controle te behouden, te beheersen en, of integendeel, een reactie te geven die niet georganiseerd is.
Wat gebeurt er onder invloed van de nervus vagus?
De naam nervus vagus komt van het feit dat deze zenuw veel vertakkingen heeft in het menselijk lichaam. De zenuw staat ook in verbinding met andere zenuwen en is gerelateerd aan sociale vaardigheden zoals oogcontact, spraak, herkennen en verwerken van gezichtsuitdrukkingen, stemmen etc.
Deze zenuw stuurt voortdurend informatie naar de hersenen over de toestand van de interne organen. Ongeveer 80-90% van de zenuwvezels van de nervus vagus wordt gebruikt om de toestand van onze interne organen van beneden naar boven door te geven aan de hersenen. Als het om emoties gaat, verwijzen we naar deze informatie die uit de interne organen komt en via sensorische vezels de hersenen bereikt.
De vagus speelt een cruciale rol bij de overgang van het sympatisch zenuwstelsel (actie) naar het parasympatisch zenuwstelsel (rust). Het sympatisch zenuwstelsel wordt geactiveerd tijdens stressvolle en gevaarlijke situaties en het parasympatisch zenuwstelsel wordt vervolgens geactiveerd zodat we weer kunnen ontspannen en herstellen.
Ter verduidelijking: bij stimulatie van de nervus vagus vertraagt de hartslag. Dit noemen we een inhiberende (remmende) werking. Dus je wordt er rustiger van.
Fysiologische gevolgen
Wanneer de nervus vagus te inactief is dan staat het ‘actie’ zenuwstelsel te veel aan, waardoor onze stressreactie (fight-flight response) gedurende de dag verhoogd is. Ons lichaam maakt dan meer stresshormonen aan, zoals adrenaline en cortisol. Het gevolg hiervan is dat er meer bloed naar de spieren gaat, dat onze zenuwen gevoeliger worden voor prikkels en ons immuunsysteem onderdrukt wordt.
Wanneer de vagus zenuw een lange tijd te weinig doet, krijgen we structurele problemen. Doordat het autonome zenuwstelsel verstoord wordt, komt er minder bloed naar onze spieren, pezen en zenuwen. Er ontstaat zuurstoftekort in al onze weefsels met als gevolg: chronische pijn. Om pijnvrij te worden moeten we dus juist deze zenuw gaan stimuleren. Lees ook meer over het Tension Myoneural Syndrome.
Wat zijn de risico’s van een slecht functionerende nervus vagus?
Sommige mensen hebben een sterkere nervus vagus dan andere. Zij kunnen snel ontspannen na een stressvolle gebeurtenis. Hun hartslag en glucosegehalte in het bloed wordt effectiever geregeld, waardoor er op een goede manier met het immuunsysteem wordt omgegaan en ontstekingen sneller kunnen verminderen.
Een indicator om te kijken of je nervus vagus in een gezonde toestand verkeerd staat bekend als hartcoherentie. Dit houdt in dat je een lichte verhoging van de hartslag krijgt bij het inademen en een lichte vertraging bij het uitademen. Hoe groter het verschil tussen de hartslag bij inademen en uitademen, hoe hoger de vagale toon. Een hogere vagale toon, bepaalt het niveau van psychofysisch welzijn. Een lage vagale toon wordt geassocieerd met chronische ontstekingen en negatieve emoties.
Hoe kun je de nervus vagus versterken?
De eerste manier om op de vagale toon in te werken, is het verband met de regulerende functie van ademhaling en hartslagvariabiliteit. Een diepe en langzame ademhaling, waarbij vooral de bewegingen van het middenrif betrokken zijn, is cruciaal. Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat de uitademing langer duurt dan de inademing.
Beweging
Iedereen weet dat fysieke beweging goed voor je is. Ideale activiteiten zijn korte wandelingen en bijvoorbeeld yoga-oefeningen. Bewegingen die een complex coördinatieniveau vereisen, stimuleren de nervus vagus.
Voeding
De verbinding tussen het spijsverteringsstelsel en de nervus vagus is erg belangrijk. Het is een van de belangrijkste communicatiemiddelen tussen onze voeding en ons immuunsysteem. Intermittent fasting kan hier ook een bijdrage aan leveren.
Bewustzijn en neurale verbindingen
De zenuw is toegankelijk voor top-down en bottom-up signalen en verbindingen tussen verschillende delen van het zenuwstelsel, interne organen, zintuigen en lichaamsbewegingen. Een grotere zorg en bewustzijn van interne en externe toestanden levert een betere zelfregulatie en verbetering van de respons van de zenuw op. Yoga en vormen van meditatie kunnen dit proces ondersteunen.
Bekijk hier een onderzoek over de Nervus vagus.
Oefening voor de nervus vagus
Oefening van Stanley Rosenberg, auteur van Accessing the Healing Power of the Vagus Nerve.
1. Ga op je rug liggen en leg je handen gevouwen achter je hoofd. Laat het gewicht van je hoofd rusten op je handen.
2. Laat je hoofd rustig liggen en kijk met je ogen naar rechts, zo ver als je kan. Alleen je ogen bewegen, je hoofd ligt nog steeds in het midden met je neus naar het plafond. Blijf naar rechts kijken.
3. Op een gegeven moment moet je slikken, gapen of zuchten. Dit gaat automatisch, daar hoef je niks voor te doen. Het kan wel een halve tot een hele minuut duren voor dit gebeurt. Dit is een teken van ontspanning in je parasympatische zenuwstelsel dat aangestuurd wordt door je nervus vagus.
4. Herhaal hetzelfde, maar kijk dan zo ver mogelijk naar links met je hoofd in het midden. Ook hier wacht je tot je slikt, gaapt of zucht. De ervaring leert dat het aan één kant veel langer kan duren voor je in de ontspanning ‘schiet’ dan de andere kant.
5. Doe deze oefening voor je gaat slapen en als je ’s nachts wakker wordt. Of wanneer je gedurende de dag een reset van je zenuwstelsel nodig hebt, bijvoorbeeld als je je overprikkeld voelt of net iets stressvols hebt meegemaakt
De nervus vagus behandelen?
In de Pijn Reset Methode is het stimuleren van de nervus vagus de rode draad. In het online programma gaan we met verschillende strategieën aan de slag om deze zenuw te activeren waarbij het vooral gaat om ‘bewustwording’. Factoren die we gaan behandelen zijn:
- Emotie regulatie
- (jeugd) trauma’s aanpakken
- Stress reductie
- Bewustwording van persoonskenmerken
- Ademhaling
- Slapen
- Bewegen
- Voeding
Meer weten over ons online programma bekijk dan onze website.
