De iliopsoas (heup-lendenspier) bestaat uit twee spieren: de musculus psoas major en de musculus iliacus (sommige boeken beschrijven ook nog de psoas minor). De psoas major spier loopt van de twaalfde borstwervel tot en met de vierde lendenwervel en de hiermee samenhangende tussenwervelschijven en van de dwarsuitsteeksels van de eerste vijf lendenwervels naar het kleine uitsteeksel van het bovenbeen (trochanter minor). De spier loopt van de fossa iliaca van het bekken naar het kleine uitsteeksel van het bovenbeen. De psoas minor loopt van de twaalfde borstwervel en de eerste lendenwervel en de tussenwervelschijf naar de arcus iliopectineus (een verdikte bindweefselband bij het schaambeen).
Anatomie – Musculus iliopsoas
Functie van de iliopsoas spier
De psoas major en iliacus zorgen voor buiging van de heup en het naar buiten draaien van het bovenbeen. De spier bestaat uit twee delen, als ze aan één zijde van het lichaam aanspannen (waarbij het bovenbeen het vaste punt is), zorgen ze ook voor het buigen van de romp naar diezelfde zijde. Als ze aan weerszijden van het lichaam aanspannen, zorgen ze voor het optillen van de romp bij een naar binnen gedraaide positie van de romp en het naar buiten draaien van het bovenbeen. De psoas minor helpt mee bij de opwaartse rotatie van het bekken. Bekijk hieronder de specifieke functies uitgelegd per spier:
Musculus psoas major
De Iliopsoas en triggerpoints
Ondanks dat deze spier aan de voorkant van het lichaam zit, zorgt deze spier voor uitstralende pijn naar de lage rug. De oorzaak van deze pijnklachten zijn triggerpoints. Dit zijn kleine spierknoopjes die zorgen voor een zuurstofarm milieu in de spier. Hierdoor kan de spier niet meer goed aan- en ontspannen.
Triggerpoints vanuit de iliopsoas (heup lendenspier) geven lokale pijn in de liesregio, maar de pijn kan ook uitstralen naar de lage rug, in een verticaal patroon dat parallel loopt met de wervelkolom. Ook kan de pijn wat uitstralen naar het bovenbeen, wat pijn aan de voorzijde geeft. Mensen met actieve Iliopsoas-triggerpoints hebben meestal meer pijn bij het rechtop staan en vinden het lastig om een sit-up uit te voeren.
Klachten die de spier (Iliopsoas) kan veroorzaken
Iliopsoas syndroom
Het iliopsoas syndroom is een overkoepelende term voor zowel een iliopsoas tendinitis als een iliopsoas bursitis. Een tendinitis is een ontsteking met degeneratie van de pees als gevolg en een bursitis is in dit geval een slijmbeursontsteking van de slijmbeurs die zich onder de spier bevindt. Deze slijmbeurs (bursitis) zorgt er normaal gesproken voor dat de spier wrijvingsloos kan bewegen ten opzichte van andere nabijgelegen structuren. Het is een soort kussentje gevuld met vocht, wat zich tussen de spier en de harde structuren daaronder bevindt.
Een tendinitis en bursitis veroorzaken grotendeels dezelfde klachten bij mensen, zoals; pijn aan de voorkant van de heup en in de lies, pijn bij buigen en maximaal strekken van de heup, de knie heffen (bijvoorbeeld bij trap op lopen) en een verslechterd looppatroon. Fysiotherapeutische technieken die men bij dit syndroom in kan zetten, zijn: dry needling, manuele therapie, oefentherapie, taping, manuele triggerpointtherapie, shockwave, etc.
Liesklachten
De iliopsoas kan symptomen zoals liesklachten veroorzaken. Dit geeft wat pijn aan de voorzijde. De belangrijkste oorzaken zijn o.a. doordat triggerpoints in deze spier pijn kunnen projecteren in de liesregio. Iedere spier heeft een bepaald ‘referred pain’ patroon Dit houdt in dat van iedere spier vastgesteld is in welke gebieden van het lichaam deze pijn kan veroorzaken. Van de iliopsoas spier is bekend dat deze niet alleen lokaal bij de spier pijn kan veroorzaken, maar ook in de liesregio en in de onderrug.
Wanneer u liesklachten heeft door triggerpoints in de iliopsoas spier, is dit vaak goed te behandelen met bijvoorbeeld rekoefeningen, taping, manuele triggerpointtherapie, dry needling, etc. Daarnaast is het belangrijk om de oorzaak van het ontstaan van de triggerpoints te achterhalen. Dit kan bijvoorbeeld komen door een beperking in de heup, eenzijdig bewegen, overbelasting, een traumamoment, etc. Indien nodig, kan men deze oorzaak ook behandelen om te voorkomen dat er in de toekomst opnieuw triggerpoints in de iliopsoas gevormd worden.
Rugklachten
Wat misschien voor velen minder bekend is, is dat de triggerpoints in de iliopsoas (heup lendenspier) ook symptomen als pijn in de onderrug kunnen veroorzaken. De iliopsoas verstijft en verkort waardoor de spier te hard aan de rug trekt. Hierdoor ontstaat er rugpijn. De pijn is vaak in een verticale lijn net naast de wervelkolom voelbaar. Deze rugpijn neemt vaak af wanneer de triggerpoints in de iliopsoas spier behandeld worden. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van rekoefeningen, manuele triggerpointtherapie, taping of dry needling. Ook kan men tijdens de behandelingen de oorzaak van de triggerpoints aanpakken.
Iliopsoas en rugpijn (video)
De iliopsoas-spier kan zorgen voor vervelende rugklachten in de onderrug. We zien in de praktijk regelmatig voorkomen dat de spier verkort en/of verstijf raakt, waardoor deze spier gaat trekken aan de lumbale wervelkolom. Dit kan zeurende pijnklachten veroorzaken. Door ontspanningstechnieken toe te passen kunnen we deze klacht eenvoudig oplossen. Bekijk onderstaande video waarin we precies uitleggen hoe dit werkt.
Rekoefening voor de m. iliopsoas
- Ga vanuit een spreidstand met het been/ heup die je wil rekken naar achter.
- Sta met de knie van het achterste been op de grond (zie afbeelding) en ga rechtop staan.
- Duw je heup naar voren en blijf goed rechtop. Wanneer je naar voren gaat voel je langzaam spanning opkomen in de spier.
- Wanneer de spanning te weinig is draai je met het bovenlichaam naar de andere zijde dan die je wilt rekken en ga je wat naar achteren hangen.
- Houdt deze positie 30 seconden vast en doe dit 3 x per kant. Wissel dus van de ene naar de andere kant. Voer de oefening dagelijks uit.
Bekijk hier een onderzoek van deze spier