Anatomie van de iliopsoas
De iliopsoas (ook wel heup-lendenspier genoemd) bestaat uit twee spieren:
- Musculus psoas major
Deze spier loopt van de twaalfde borstwervel tot en met de vierde lendenwervel en de hiermee samenhangende tussenwervelschijven. En van de dwarsuitsteeksels van de eerste vijf lendenwervels naar het kleine uitsteeksel van het bovenbeen (trochanter minor). De spier loopt van de fossa iliaca van het bekken naar het kleine uitsteeksel van het bovenbeen. - Musculus iliacus (ook wel psoas minor genoemd)
Deze spier loopt van de twaalfde borstwervel en de eerste lendenwervel en de tussenwervelschijf naar de arcus iliopectineus (een verdikte bindweefselband bij het schaambeen).
Iliopsoas syndroom
Het iliopsoas syndroom is een overkoepelende term voor zowel een iliopsoas bursitis als een iliopsoas tendinitis.
- Een iliopsoas bursitis is een slijmbeursontsteking van de slijmbeurs onder de iliopsoas spier. Deze slijmbeurs (bursitis) zorgt er normaal gesproken voor dat de spier wrijvingsloos kan bewegen ten opzichte van andere nabijgelegen structuren. Het is een soort kussentje gevuld met vocht, wat zich tussen de spier en de harde structuren daaronder bevindt.
- Een iliopsoas tendinitis is een ontsteking met als gevolg hiervan een degeneratie van de pees.
Musculus iliopsoas
In onderstaande video wordt alles uitgelegd over de anatomie van de Musculus iliopsoas.
Functie van de iliopsoas spier
De twee spieren die de iliopsoas vormen, zorgen voor buiging van de heup en het naar buiten draaien van het bovenbeen. De spier bestaat uit twee delen met een doel: als ze aan één zijde van het lichaam aanspannen (waarbij het bovenbeen het vaste punt is), zorgen ze ook voor het buigen van de romp naar diezelfde zijde.
Als ze aan weerszijden van het lichaam aanspannen, zorgen ze voor het optillen van de romp bij een naar binnen gedraaide positie van de romp en het naar buiten draaien van het bovenbeen.
Musculus psoas major
Hieronder wordt verder ingegaan op de specifieke functies per spier.
Iliopsoas en triggerpoints
Ondanks dat deze spier aan de voorkant van het lichaam zit, zorgt de iliopsoas spier voor uitstralende pijn naar de lage rug. De oorzaak van deze pijnklachten zijn triggerpoints. Dit zijn kleine spierknoopjes die zorgen voor een zuurstofarm milieu in de spier. Hierdoor kan de spier niet meer goed aan- en ontspannen.
Triggerpoints vanuit de iliopsoas geven lokale pijn in de liesregio. Maar de pijn kan ook uitstralen naar de lage rug, in een verticaal patroon dat parallel loopt met de wervelkolom. Ook kan de pijn wat uitstralen naar het bovenbeen, wat pijn aan de voorzijde geeft. Mensen met actieve Iliopsoas-triggerpoints hebben meestal meer pijn bij het rechtop staan en vinden het lastig om een sit-up uit te voeren.
Iliopsoas syndroom klachten
Of men bij een iliopsoas syndroom nu last heeft van bursitis of tendinitis, deze veroorzaken grotendeels dezelfde klachten bij mensen. Hierbij valt te denken aan:
- pijn aan de voorkant van de heup en in de lies
- pijn bij buigen en maximaal strekken van de heup
- de knie heffen (bijvoorbeeld bij trap op lopen)
- verslechterd looppatroon
Behandeling met fysiotherapie
Fysiotherapeutische technieken die men bij dit syndroom in kan zetten, zijn onder meer dry needling, manuele therapie, oefentherapie, taping, manuele triggerpointtherapie en shockwave.
Liesklachten
De iliopsoas kan symptomen zoals liesklachten veroorzaken. Dit geeft wat pijn aan de voorzijde. De belangrijkste oorzaak is dat triggerpoints in deze spier pijn kunnen projecteren in de liesregio. Iedere spier heeft een bepaald ‘referred pain’ patroon Dit houdt in dat van iedere spier vastgesteld is in welke gebieden van het lichaam deze pijn kan veroorzaken. Van de iliopsoas is bekend dat deze niet alleen lokaal bij de spier pijn kan veroorzaken, maar ook in de liesregio en in de onderrug.
Liesklachten en fysiotherapie
Wanneer men liesklachten heeft door triggerpoints in de iliopsoas spier, is dit vaak goed te behandelen met bijvoorbeeld rekoefeningen, taping, manuele triggerpointtherapie en dry needling. Daarnaast is het belangrijk om de oorzaak van het ontstaan van de triggerpoints te achterhalen. Dit kan bijvoorbeeld komen door een beperking in de heup, eenzijdig bewegen, overbelasting of een traumamoment. Indien nodig, kan men deze oorzaak ook behandelen om te voorkomen dat er in de toekomst opnieuw triggerpoints in de iliopsoas gevormd worden.
Rugklachten
Wat misschien voor velen minder bekend is, is dat de triggerpoints in de iliopsoasook symptomen als pijn in de onderrug kunnen veroorzaken. De iliopsoas verstijft en verkort waardoor de spier te hard aan de rug (lumbare wervelkolom) trekt. Hierdoor ontstaat er rugpijn met zeurende pijnklachten. De pijn is vaak in een verticale lijn net naast de wervelkolom voelbaar.
Lees meer over een slijmbeursontsteking in de schouder.
Rugklachten en fysiotherapie
De rugpijn neemt vaak af wanneer de triggerpoints in de iliopsoas spier behandeld worden. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van rekoefeningen, manuele triggerpointtherapie, taping of dry needling. Ook kan men tijdens de behandelingen de oorzaak van de triggerpoints aanpakken. Door ontspanningstechnieken toe te passen kunnen de klachten eenvoudig oplossen. Bekijk onderstaande video waarin precies wordt uitgelegd hoe dit werkt.
Rekoefening voor de m. iliopsoas
- Start in een spreidstand met het been/ heup die men wil rekken naar achter.
- Sta met de knie van het achterste been op de grond (zie afbeelding) en ga rechtop staan.
- Duw de heup naar voren en blijf goed rechtop. Wanneer men naar voren gaat, voelt men langzaam spanning opkomen in de spier.
- Wanneer de spanning te weinig i,s draai dan met het bovenlichaam naar de andere zijde dan die men wil rekken en ga wat naar achteren hangen.
- Houd deze positie 30 seconden vast en doe dit 3 x per kant. Wissel dus van de ene naar de andere kant. Voer de oefening dagelijks uit.
Iliopsoas – spier van de ziel
De iliopsoas is de grootste reflexspier die aanspant als er spanning of stress opbouwt in het lichaam. Hij is als kernspier nauw verbonden met het oudste deel van de hersenen: het reptielenbrein of ook wel het oerbrein genoemd. Hij heeft dus een primaire rol bij de vecht-, vlucht- of bevries reactie. Dit aanspannen van de spier gebeurd ook wanneer er (jeugd) trauma’s, (onderdrukte) emoties zijn ofwanneer er negatieve gedachten zijn of stressvolle gebeurtenissen opkomen.
Spanning op de psoas kan zorgen voor een extreme holle rug, lage rugpijnen, heupklachten en een vorm van stijfheid in de bovenrug. Als de psoas aan één kant meer samengetrokken is, kan dat leiden tot het verkorten van het been aan die zijde. Een verkorte psoas spier bemoeilijkt ook de ademhaling en beïnvloed door verdrukking het spijsverteringssysteem en de voortplantingsorganen.
Door de nauwe samenwerking met ons zenuwstelsel kan een gespannen iliopsoas invloed hebben op ons psychische en emotionele welzijn. Denk daarbij aan depressie, burn-out en angststoornissen. Met de juiste behandeling kan deze spier weer ontspannen waardoor pijnklachten zullen afnemen.
Bekijk hier een onderzoek van deze spier.
Ontdek ook meer over hamstring blessures.